Insan vucudunun gizemli 12 refleksi

Mideniz guruldadiginda, titrediginizde, parmaklarinizi citlattiginizda, mideniz eksidiginde, burnunuz aktiginda, kasindiginizda, bir yeriniz curudugunde ya da su topladiginda veya avuc iciniz terlediginde neler oluyor?

BBC Focus dergisinde yer alan haberde, vucudumuz gunluk fonksiyonlarini yerine getirirken arkasinda yatan mekanizmanin nasil isledigini anlatiyor. Iste bu mekanizmalardan bazilari:

Hassas disler: Hassas dislere sahip olanlar icin dondurma yemek, bizim hoslandigimiz gibi zevk verici degildir. Disinizin ince mine tabakasinin alti dentin denen bir maddeden olusuyor. Dentin ise dogrudan disin yumusak cekirdegine (sinirlerin yer aldigi pulpa boslugu olarak bilinir) giden borucuklar ve mikroskobik kanallardir. Borucuklarin ayrica sivi icerdigini soyleyen California Universitesi Koruyucu ve Restoratif Dis Bilimleri Bolumu'nden Grayson W Marshall, "Bu akiskan sividaki herhangi bir hareket pulpa boslugundaki sinirleri harekete geciriyor ve bu da keskin bir aciya neden oluyor" dedi.

Mide yanmasi, eksimesi: Kahve, cok yagli ve baharatli yiyeceklerin yol actigi mide yanmasi ya da eksimesi olarak bilinen sikayet hazimsizlik agrisidir. Yemek borunuzda keskin bir yanma hissi olusur. Kings College London School of Medicine'dan Prof. Dr. David Armstrong, mide yanmasinin mideden sizan asitin yemek borusunu geri donmesiyle olustugunu soyledi.

Bu hastaliga egilimli olan insanlar, midelerinin ustundeki sfinkter (Acilma, acma, gevsetme ya da kapama, sikma gorevi olan halka seklindeki kas) kasinda bir gucsuzluk hissederler. Bu kas sayesinde midedeki guclu asitler guvenli bir sekilde iceride tutuluyor. Midenizin ic astari bu asitlerin sindirim etkisine karsi direncliyken, yemek borusu o kadar guclu degildir. Mideniz yandiginda hissettiginiz aci, mide asitinin girtlaginizin icini yakmasiyla olusuyor. Hatta, uzandiginiz zaman, asit bogazinizin icini yikayabilir.

Yuz kizarmasi: Baskalarinin onunde gulunc duruma dusme, yetersizlik ya da basarisizlik duygulari sizi utandirabilir. Utanctan dolayi yuzunuz kipkirmizi olur. Utanc, bizi bunaltir ve bu "dovus ya da kac" prensibini tetikler ve vucudumuz korkuyla savasmak ya da ondan kacmak icin adrenalinle sarj olur.

Adrenalin, kaslara bol oksijen destegi saglamak icin kalbin hizli carpmasina yol acar. Fakat, bu bizim daha sicak hissetmemizi saglar. Kendimizi serinletmek icin, terleriz ve kan cilt yuzeyindeki kilcal damarlara dogru akar ve kizarmaya neden olur. Yuzumuzde daha fazla kan damari oldugundan yuzumuz kizarir.

Diger bircok stres turu de kizarmaniza yol acar. Kizarmaya basladiginizda bunu durdurmak zordur. Londra'dan Dr. Michael Sinclair, "Bir kez kizardiginizda, digerlerinin onunde zayif gorundugunuzu dusunerek bir cogunuz daha fazla utaniyor ve kizariyor" dedi.

Mide gurultusu: Karniniz acken midenizden gelen guruldama sesi, mideniz tarafindan cikarilmaz ve ac oldugunuz icin olmaz. Borborigmus (Barsak gazlarindan ileri gelen karin gurultulari) olarak bilinen bu ses, ince bagirsaginin ust kisminda olusuyor. Bagirsak kaslariniz yiyecek ve icecekleri asagiya dogru gotururken, sivilasmaya baslayan yiyeceklerden sizar. Mideniz bos oldugunda ses, buyuk bir titresimli bosluk gibi cikar.

Kasinti: Bocek isirigindan kurdesene, size rahatsizlik veren kasintidan kurtulmak icin kasinmaktan daha iyi yol yoktur. Kasinma, vucudumuzdaki parazitleri ve diger yabanci nesneleri uzaklastirmanin bir yoludur. Hic kimse, hatta en populer norobilimciler dahi kasintinin nasil olustugunu gectigimiz gunlere kadar bilmiyordu.

Simdi, Minnesota Universitesi'nde yapilan arastirma, cevabi ortaya cikardi: Kasima omurilikteki normalde kasinma hissini beyne gonderen sinir hucrelerini kapatiyor. Bocek isirmasindan dolayi kasindiginizda, ciltteki hucreler histamin isimli kimyasal saliyorlar. Yakinindaki sinir hucreleri histamine tepki veriyor ve sinyali omurilige gonderiyor. Buradan da beynin talamus (beynin geri kalani tarafindan sinir sinyallerinin okunmasini kolaylastiran tercuman olarak gorev yapiyor) bolgesine gonderiliyor. Talamus sinyali kasinma duyusu olusturan serebral kortekse bilissel ve duyussal aktivitelerin gerceklestigi beyin bolgesine iletiyor.

Arastirma ekibi, maymunlarin ayaklarina histamin enjekte ederken, omuriliklerindeki bireysel hucrelerin aktivitesini goruntuledi. Hucreler, enjeksiyonu farketti ve derhal sinyal gondermeye basladi. Fakat arastirmacilar, enjeksiyon bolgesindeki cildi kasidiklarinda bu aktivitenin azaldigini ya da engellendigini gorduler.

Burun akmasi: Soguk alginligi, alerji, baharatli yiyecekler gibi seyler nasil burnunuzun akmasina yol acar? Normal olarak, burnunuzdaki zar vucuda giren ajanlari, mikroplari engellemek icin mukus (sumuk) uretiyor. Burnun her gun bir litre sumuk urettigi tahmin ediliyor. Fakat, bazi uyaranlar sumuk uretimini daha da artirabiliyor. Ornegin, sogukalginligi geciriyorsaniz, vucudunuza saldiran virusleri durdurmak icin ekstra sumuk uretiliyor ve sumuklerle bu virusler disari fiskirtiliyor. Soguk hava cok kucuk filizleri ya da burun boslugunuzun ic duvarindaki ince tuyleri mahvediyor. Normalde bu tuyler sumugu bogazinizdan asagiya geri surukleyip goturuyor. Fakat sicaklik dustugunde bu tuyler calismiyor ve sumugun burun deliginizden akmasina izin veriyor.

Alerjiler de ayni etkiye sahip. Akcigerlere giden alerjenleri durdurmak icin burun sumuk uretimini artiriyor. Baharatli yiyeceklerde durum biraz daha farkli. Kirmizi biberde bulunan kapsaisin, dogal bir burun tikanikligini giderici ilactir. Burnunuzdaki mukusu inceltir ve akiskan hale getirir.

Su toplama (fiska): Rahat olmayan ayakkabilar, genellikle ayaginizda bir ya da iki yerde su toplanmasina neden olurlar. Su kabarcigi, derinin katmanlari arasinda sivi birikmesi sonucu olusuyor. Sik rastlanan fakat genellikle kucuk yaralardir. Ayak derisinin basinca ve surtunmeye maruz kaldigi her yerde olusabiliyor. Genellikle bu su kabarcigi, lenf (Lenf damarlarinda dolasan, berrak, seffaf, alkali, acik sari renkte sivi) ile doludur. Ancak, elinize cekicle vurdugunuz zaman olusan kabarcik, kan damarini catlatabilir ve daha koyu kan kabarcigi olusturabilir.

Parmak citlatma: Cogumuz parmaklarimizi cekerek ya da kivirarak citlatma sesini duymaya calisiriz. Sadece parmaklariniz degil, dirseginiz, dizleriniz, boynunuz ve hatta gogus kemiginiz citlayabilir.

Peki bu sese neden olan nedir? Kemiklerinizin hizlica yuvasina girmesi ya da cikmasindan cok, parmaklarimizda, iki kemigin birlestigi yerde bir baglanti kapsulu var. Bu kapsulun icinde kemiklerin hareketleri sirasinda buralari yaglayan bir sivi vardir. Parmaklarimiz gerilince ve eklem yerlerimiz duzlesince bu kapsul de gerilir. Icindeki sivinin basinci azalir ve gaz kabarciklari patlamaya baslar. Iste kulagimiza gelenler bu seslerdir. Guney Karolina Duke Universitesi'nden ortopedi uzmani Farshid Guilak, "Citlatma tum eklemlerimizin icindeki yaglayici snovyal sividan cozulen gaz kabarciklarinin sekillenmesiyle olusuyor" dedi.

Eklemi germek, eklem icindeki sivinin basincini azaltir ve gaz kabarciklari gorunmeye baslar. Kabarciklar hizlica patlar ve citlama sesi duyulur. Fakat, kabarciklarin sivi icinde tekrar olusmasi zaman alir. Bu nedenle ayni parmaginizi tekrar tekrar citlatamazsiniz.

Annenizin uyarilarina karsilik, citlatmanin eklem iltihabina ya da diger hasar turlerinden birine yol actigi konusunda bilimsel bir delil bulunmuyor.

Terleyen avuc icleri: Is basvurusu icin bekleme ya da sikisik trafikte bekleme gibi stresli durumlar, avuc icinizi nemli yapiyor.

Amsterdam'da VU Universitesi'nden Prof. Dr. Eco de Geus, korku ve endisenin amigdal adi verilen beynin bir bolumundeki duygusal devreleri harekete gecirdigini soyluyor. Bu sirasiyla beyindeki ve omurilikteki bir dizi sinir hucresini harekete geciriyor. Sinirler omurilikten akciger, kalp ve ter bezleri gibi degisik organlara gidiyor. Gercekten vucudunuzdaki tum ter bezlerinden esit olarak terlersiniz. Ellerinizi boyle nemli hissetmenizin nedeni avuc iclerinizde daha yuksek yogunlukta ter bezi bulunmasidir. Santimetrekare basina 500 ter bezinden, tipik bir avuc icinde ortalama 40 binin uzerinde ter bezi bulunuyor.

Kramp: Kaslarinizi dugumleyen agri verici bir durumdur. Genellikle baldirlari etkiler, ancak ayaklarinizin tabanina ve hatta esnediginiz zaman cenenizin altina da kramp girebilir. Kaslariniz asiri kisaldiginda ya da kendi etrafinda bukuldugunde kramp olusuyor. Bu durum cesitli nedenlerden dolayi olabiliyor. Yogun egzersiz boyunca, laktik asit gibi kimyasallarin insasi kramplara yol acan spazma (kaslarin istemdisi kasilmasi) yol acabiliyor. Daha cok uzun mesafe kosucularinda ve yuzuculerde meydana geliyor. Kas hareketlerini kontrol eden sinyaller tasiyan elektrolitlerin seviyesinin ve kalsiyum ve potasyumun dusuk olmasi ise kramplari tetikliyor.

Curukler (morluklar): Curukler, yaralanma bolgesindeki dokularin icindeki hasar goren damarlardan kan sizmasiyla olusuyor. Curuk koyu kirmizi, sonra siyah, mavi, sari, yesil ve ayrica kahverengiye donuserek, olu kan dereceli olarak farkli renklerdeki maddelerin icine dogru cozuluyor. Bazi insanlarda curukler digerlerinden daha kolay olusur, cunku onlarin kan damarlari daha ince ve narindir. Ayrica, bu durum kan akisini azaltan aspirin gibi belirli ilaclari kullananlarda da olabiliyor.

Gozlerin seyirmesi: Bircok insan hayatlarinin bazi noktasinda acayip, istemdisi kas segirmesiyle karsilasmistir. Fakat belki bunlarin en rahatsiz edeni goz kapaklarinin seyirmesidir. Bunun nedeni nedir?

Genelde, bunlar iyi huyludur. Bu duruma stres ve yorgunluk da neden olabiliyor. Goz kapagini kontrol eden kaslar kucuk ve cok hassastir. Stres, yorgunluk ve kafein gibi uyaranlar bu kaslarin titresmesine yol aciyor. Titresimler fazla olunca gozde sinir sistemiyle ilgili istemdisi seyirmeler oluyor. Diger nedenler arasinda ise asiri kafein alimindan olusan titremeler, bilgisayar ekrani karsisinda uzun sure vakit gecirme ve hatta uzun sureli kontak lens takilmasindan meydana gelen kasinti yer aliyor. Bu durum normal olarak gecicidir. Kendi kendinize uygulayabileceginiz tedavi yollari var. Daha az kahve icmek, goz damlasi kullanmak ve daha fazla dinlenmek gibi yontemler goz seyremesini azaltir.

Cok belirgin ve uzun sureli goz seyremesi daha ciddi bir norolojik hastalik belirtisi olabilir. Bu durum cok nadirdir.